Remerciez-le!

Remerciez @Admin pour avoir partagé cet document gratuitement, de la manière la plus simple, en partageant sur les réseaux sociaux.

Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy (1934) Biogram autora Stanisław Ignacy Witki

Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy (1934) Biogram autora Stanisław Ignacy Witkiewicz, pseud. literacki Witkacy (1885–1939) – prozaik, dramaturg (jeden z prekursorów teatru absurdu), filozof (twórca monadyzmu biologicznego), teoretyk i krytyk sztuki (twórca teorii Czystej Formy), malarz. Dzieciństwo i młodość spędził w Zakopanem. Nie chodził do szkół, wykształcenie zdobywał podczas prywatnych lekcji. Maturę zdał eksternistycznie we Lwowie. W 1905 roku rozpoczął studia w krakowskiej ASP (porzucił je w 1910), koncentrując w tym okresie aktywność twórczą na malarstwie. W 1914 jego narzeczona J. Janczewska popełniła samobójstwo, a on sam przeżył z tego powodu załamanie psychiczne i w celach terapeutycznych wyruszył z B. Malinowskim w naukową podróż do Australii. Po powrocie z wyprawy, już po wybuchu I wojny światowej, zatrzymał się w Petersburgu, odbywając kurs podoficerski. W 1916 walczył na froncie w Ukrainie, gdzie został ranny. W 1918 napisał pierwsze z 38 swoich dramatów: Maciej Korbowa i Bellatrix i Nowa homeopatia zła. W tym też roku osiadł w Zakopanem. W latach 1918–1922 związany był z formistami, następnie przez rok współpracował z czasopismem „Zwrotnica”. Od 1928 prowadził w Zakopanem komercyjną Firmę Portretową S.I. Witkiewicz. W prasie publikował artykuły i polemiki filozoficzne i estetyczne oraz recenzje literackie i teatralne. W 1935 otrzymał za twórczość literacką Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. Zginął – w miejscowości Jeziory na Polesiu – śmiercią samobójczą 18 września 1939 r. – nazajutrz po wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich. Warto wiedzieć Witkacy – to jeden z największych oryginałów w historii polskiej literatury. Był jedynym synem znanego malarza, krytyka i publicysty z okresu Młodej Polski Stanisława Witkiewicza. Ojciec Stanisława Ignacego był zwolennikiem realizmu i impresjonizmu w malarstwie, propagatorem stylu zakopiańskiego (jego dziełem jest np. kaplica na Jaszczurówce) oraz miłośnikiem Tatr i folkloru góralskiego. W zakopiańskim domu Witkiewiczów panowała podniosła patriotyczna atmosfera, a gospodarza powszechnie uważano za „sumienie narodu”. Kiedy w Zakopanem odbywał się chrzest Stanisława Ignacego, jego matką chrzestną została znana polska aktorka Helena Modrzejewska, a ojcem chrzestnym legendarny góral – Sabała-Krzeptowski. Witkacy żył i tworzył na przecięciu dwóch epok historycznoliterackich – Młodej Polski (której był poniekąd schyłkowym epigonem, ale i krytykiem – w Szewcach widać to np. w scenach parodiujących Wesele S. Wyspiańskiego) oraz 20-lecia międzywojennego, w którego życiu artystycznym czynnie uczestniczył jako: malarz, teoretyk sztuki, pisarz, dramaturg i publicysta. W tym czasie artysta kontaktował się z wieloma znanymi postaciami polskiej sztuki i nauki, m.in. kompozytorem Karolem Szymanowskim, poetą i dramaturgiem Tadeuszem Micińskim, antropologiem Bronisławem Malinowskim czy matematykiem i malarzem Leonem Chwistkiem. Witkacy, który stworzył oryginalną koncepcję Czystej Formy w sztuce (zob. – Forma oraz Konteksty), był prekursorem awangardowych nurtów XX-wiecznej literatury, a przede wszystkim zwiastunem tzw. teatru absurdu (zob. – Forma. Przynależność gatunkowa). W jego pismach filozoficznych i dziełach literackich obsesyjnie powraca wątek futurologiczny i katastroficzny zarazem: ponura wizja zmechanizowanego, kolektywistycznego społeczeństwa przyszłości, tłamszącego wolność i niezależność twórczej jednostki. Jak sam o tym pisał: „Życie stanie się bezmyślnym bytowaniem sytych zwierząt... Czeka nas potworna nuda mechanicznego, bezdusznego życia... Ludzie przyszłości nie będą potrzebować ani prawdy, ani piękna, oni będą szczęśliwymi – czyż to nie dosyć?” W kontekście tych wypowiedzi, Witkacego uznać można także za zwiastuna państwa totalitarnego, w cieniu którego się przecież wychowywał (młodzieńczy epizod rewolucyjny na Wołyniu, gdzie zetknął się z rewoltą bolszewicką – zob. Biogram autora) i żył (zob. np. aluzje do ideologii faszystowskiej w Szewcach, będące zapewne odzwierciedleniem konkretnych wydarzeń politycznych zachodzących w Europie początku lat 30., zwłaszcza we Włoszech i Niemczech). Jego koncepcje artystyczne wyprzedziły czasy, w których żył, zaś wizja bezdusznego „społeczeństwa mrówek”, w którym wszyscy myślą i zachowują się podobnie, przypomina nie tylko eksperymenty dokonywane przez ideologów Trzeciej Rzeszy czy proroków międzynarodowego komunizmu, z Józefem Stalinem na czele, ale także atmosferę zniechęcenia i nudy egzystencjalnej, w jakiej pogrążyły się w wieku XX bogate społeczeństwa Zachodu, dla których nadrzędną wartością stał kult posiadania i użycia. 1 Ciekawostka: Stanisław Ignacy Witkiewicz, który uchodził za enfant terrible1 polskiej sztuki okresu 20-lecia, odsądzany nie raz od czci i wiary za skandalizujący tryb życia czy obrazoburcze i kontrowersyjne wypowiedzi zawarte w dziełach literackich – ostatniego figla spłatał swoim miłośnikom i krytykom w... kilkadziesiąt lat po swojej śmierci! Kiedy w połowie lat 80. dokonano ekshumacji, a następnie uroczystego pogrzebu artysty – okazało się (po przeprowadzeniu stosownych ekspertyz antropologicznych czaszki denata), że na starym cmentarzu zakopiańskim pochowano nie doczesne szczątki Witkacego, ale jakąś anonimową kobietę! Najważniejsze utwory: Dramat: Pragmatyści (1919), Nowe Wyzwolenie (1920), Oni (1920), Gyubal Wahazar (1921), Bezimienne dzieło (1921), Tumor Mózgowicz (1920), Kurka wodna (1921), Mątwa (1922), W małym dworku (1921), Wariat i zakonnica (1923), Janulka, córka Fizdejki (1923), Matka (1924), Jan Maciej Karol Wścieklica (1922), Szewcy (1934). Powieści: 622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta (1910–1911, wyd. 1972), Pożegnanie jesieni (1927), Nienasycenie (1930), Jedyne wyjście (1931–1933, wyd. 1968). Dzieła filozoficzne i teoretyczne: Nowe formy w malarstwie... (1919), Szkice estetyczne (1922), Teatr. Wstęp do teorii Czystej Formy w teatrze (1923), Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia (1935). Warto wiedzieć 1. Pełny tytuł dramatu Witkacego jest następujący: Szewcy. Naukowa sztuka w trzech aktach ze „śpiewkami” 1927–1934. 2. Sztukę Szewcy autor zadedykował swemu przyjacielowi Stafanowi Szumanowi (1889-1972) – psychologowi, filozofowi i lekarzowi, pracownikowi naukowemu UJ, który w sposób entuzjastyczny odnosił się do twórczości dramaturgicznej Witkacego. 3. Szewców pisał Witkacy w latach 1931-1934; po raz pierwszy sztuka została wydana w Krakowie w 1948 (ze sztuką W małym dworku), premiera sceniczna odbyła się dopiero w 1957 r., na scenie w Sopocie. 4. Jan Błoński, wybitny historyk literatury i znawca twórczości S.I. Witkiewicza, tak pisał o Szewcach: „osobliwe >>arcydzieło złego smaku<<, najbardziej okrutne i prowokacyjne w całej twórczości pisarza”. 5. W Zakopanem od 1985 r. działa Teatr im. S.I. Witkiewicza. Ta placówka teatralna, której założycielem i dyrektorem był przez wiele lat wybitny reżyser teatralny Andrzej Dziuk, propaguje nowoczesną twórczość teatralną utrzymaną w konwencji sztuk swego patrona. Tematyka Oto streszczenie głównych wątków dramatu: „Tytułowi szewcy, którym przewodzi samouk Sajetan Tempe, cierpią beznadziejność robotniczego losu, otępieni bezmyślną pracą i ciemiężeni przez prokuratora Roberta Scurvy’ego, zakłamanego liberała stojącego na straży burżuazyjnego ustroju. W obawie przed robotniczym buntem Scurvy dokonuje zamachu stanu i wespół z faszystowską organizacją Dziarskich Chłopców, kierowaną przez Gnębona Puczymordę, wprowadza rządy dyktatorskie. Uwięzieni w „leniwni” Szewcy, nie mogąc znieść męki przymusowej bezczynności, obalają kapitalistyczno-faszystowski porządek i rzucają się, już dobrowolnie, w wir znienawidzonej niegdyś pracy. Na stronę rewolucji przechodzi cyniczny Puczymorda („socjalista czy faszysta – jam w tym serze jako glista”), zwycięzcy Szewcy zakuwają w łańcuchy prokuratora Scurvy’ego, likwidują anachronicznego >>socjała<< Sajetana i rozwiązują przy użyciu siły >>kwestię chłopską<<, doznają jednak poczucia metafizycznej pustki i nudy, którą próbują rozproszyć dzikim rozpasaniem. Niebawem też sami padają ofiarą jeszcze radykalniejszego przewrotu, gdy na scenę dziejową wkraczają w asyście monstrualnego Hiper-Robociarza autentyczni dysponenci nowej władzy – obojętni biurokraci zapowiadający totalną niwelację i mechanizację społeczeństwa”. (J. Błoński, „Szewcy”, w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2, Warszawa 1984) 1 Enfant terrible (fr.) – dosł. „okropne dziecko”; osoba, która swym prowokacyjnym zachowaniem wprawia w stan zakłopotania i osłupienia innych. [ąfą: teribl] 2 Bohaterowie2 Sajetan Tempe – majster szewski, lat ok. 60.; jest przywódcą rewolty, jednak po przeprowadzonym zamachu stanu wpada w stan duchowej prostracji, uśpienia i zniechęcenia. Jego postawa nie podoba się Czeladnikom, którzy zabijają go siekierą. Hiperrobociarz tak mówi o Sajetanie: „Wielki Święty ostatniej rewolucji świata, który dał nam drogę do Najwyższego Prawa przez opanowanie klas średnich proletariatu”. Józef Tempe – syn Sajetana. Irina Wsiewołodowna – księżna Zbereźnicka Podberezka (z domu Tornado Baj-bel-Burg), kobieta lat ok. 27- 28, bardzo piękna, a przy tym wyrachowana, cyniczna, bezwzględna, perwersyjna i lubieżna. Ofiarą jej niecnego postępowania jest m.in. prokurator Scurvy, który tak charakteryzuje księżną: „(...) sadystka z twarzą aniołka, ta moralna brewilierka – niby markiza de Brinvillieres”.3 Księżna pokazuje się zazwyczaj w towarzystwie lokaja Fierdusieńki oraz psa – foksa Terusia. Robert Scurvy – prokurator, nieszczęśliwie zakochany w księżnej, która w perwersyjny sposób nasyca się jego niespełnionym pożądaniem. Sajetan tytułuje go „Prokuratorem Sądu Najwyższego dla społecznych nieporozumień Kapitału z pracą”. Scurvy sam siebie określa jako „prawdziwego, liberalnego demokratę”, natomiast księżna powie o nim: „zbolszewizowany inteligent”. Znaczące nazwisko prokuratora wyjaśnia Hiperrobociarz (zob. też – Forma. Język): „Scurvy – co oznacza szkorbut – twoje nazwisko jest symboliczne: byłeś szkorbutem chorej na przemianę ducha – w analogii do przemiany materii – ludzkości: ty zginiesz właśnie tak”. Hiperrobociarz – vel Oleander Puzyrkiewicz, niegdyś został wtrącony do więzienia (przez prokuratora Scurvy’ego), gdzie przesiedział 14 lat; stał się tam bezpłodnym, ale za to ukończył studia ekonomiczne i zna się na stosunkach społecznych.. Gnębon Puczymorda – przywódca Dziarskich Chłopców faszystowskiej organizacji paramilitarnej; zabawny opis tej postaci zawarł autor w didaskaliach aktu III: „Gnębon Puczymorda – potworna foka z wąsami >>ślachcickimi<<, jak wiechcie. Ubrany w polski strój ze złotej lamy. Kołpak z piórem, karabela – to każdego onieśmiela – a buciska te czerwone, oczy straszne, wywalone”. Czeladnicy: I (Józek) i II (Jędrek) – terminują u Sajetana Tempe, początkowo posłuszni swojemu majstrowi, w końcu, po rewolucyjnym przewrocie, zabijają go. Fierdusieńko – lokaj księżnej Iriny Wsiewołodownej. Przegląd najważniejszych wydarzeń w poszczególnych aktach: 2 dokładną charakterystykę wyglądu zewnętrznego poszczególnych osób dramatu podaje autor na początku sztuki; w naszym opisie przedstawione zostały ważniejsze cechy wewnętrzne bohaterów 3 Maria Magdalena d’Aubray (1630-1676) – trucicielka,; została ścięta, a następnie spalona na stosie 3 Akt I Akcja dramatu rozgrywa się uploads/Geographie/ szewcy-2017.pdf