Remerciez-le!

Remerciez @Admin pour avoir partagé cet document gratuitement, de la manière la plus simple, en partageant sur les réseaux sociaux.

THIJS POLLMANN Amsterdam University Press De letteren als wetenschappen neushol

THIJS POLLMANN Amsterdam University Press De letteren als wetenschappen neusholte tong velum mondholte spraakkanaal keelholte stembanden palatum De letteren als wetenschappen Thijs Pollmann De letteren als wetenschappen een inleiding Amsterdam University Press Omslagontwerp:Kok Korpershoek,Amsterdam Typograﬁe:Adriaan de Jonge,Amsterdam    © Amsterdam University Press,Amsterdam, Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze,hetzij elektronisch,mechanisch,door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestem- ming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel B Auteurswet jhet Besluit van juni , St.b. , zoals gewij- zigd bij het Besluit van augustus , St.b. en artikel Auteurswet , dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus , AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen,readers en andere compilatie- werken (artikel Auteurswet ) dient men zich tot de uitgever te wenden. Inhoudsopgave Voorwoord  Inleiding  een stukje geschiedenis  het humanisme  twee ontwikkelingen:de landstaal  twee ontwikkelingen:de opkomst van de natuurwetenschappen  twee culturen  wetenschapsﬁlosoﬁe  doel en uitgangspunten van dit boek  Soorten kennis  wetenschappelijke kennis vs.godsdienstige kennis  wetenschappelijke kennis vs.alledaagse kennis  wetenschappelijke kennis vs.pseudo-wetenschappelijke kennis  wetenschappelijke kennis vs.journalistieke kennis  wetenschappelijke kennis en niet-wetenschappelijke kennis  De vorm van kennis  de vorm van kennis:woorden en termen  de vorm van kennis:beweringen  de vorm van kennis:redeneringen  de vorm van kennis:teksten  De wetenschapper en de werkelijkheid  gegevens,data en feiten  manipulatie van de werkelijkheid :isolatie en uitvergroting  manipulatie van de werkelijkheid :vermenigvuldiging  manipulatie van de werkelijkheid : selectie van gegevens; afbakening van het onderzoeksterrein  feiten  waarnemen,interpreteren en onder woorden brengen  waarnemen en interpreteren  waarnemen en onder woorden brengen   . .. .. .. .. . .  . . . . .  . . . .  . .. .. .. .. . .. ..  Onderzoekers op zoek naar de waarheid  verklaren  een voorbeeld  verklaren  onderzoekers zoeken samenhang:begrijpen  ordening  begrip door classiﬁceren en toetsing aan een norm  begrip door classiﬁcatie en conceptvorming  modellen  wetenschap en waarheid  Coherentie  Opvattingen over kennis en de groei van kennis  Karl Popper  Thomas Kuhn  Imre Lakatos  Susan Haack  groei van kennis  De waarde van kennis  de geesteswetenschappen en de andere wetenschappen  de waarde van geesteswetenschappelijke kennis  de waarde van taalkundige kennis  de waarde van historische kennis  de waarde van de wetenschappelijke kennis over de kunsten  Bibliograﬁe  Index   . .. .. . . .. .. . .   . . . . .  . . .. .. ..  Voorwoord Dit boek beoogt een aantal theoretische aspecten van de wetenschappen te presenteren. Dit gebeurt aan de hand van ontwikkelingen, werkwij- zen, problemen en discussies in de letterenvakken. Er is niet voor deze opzet gekozen omdat deze vakgebieden zich op een bijzondere wijze als wetenschap van de andere wetenschappen onderscheiden. De opzet heeft een didactische bedoeling: voor studenten in de letteren wordt de entree in wetenschapstheoretische problemen vereenvoudigd, als het il- lustratiemateriaal afkomstig is uit hun eigen vakken. Geprobeerd is steeds die aspecten van de wetenschapsbeoefening te verhelderen waar studenten in de praktijk van hun opleiding mee in aan- raking komen, in plaats van een uitzicht te bieden op de – soms moeilijk met die praktijk te verbinden – ﬁlosoﬁsche posities van de ‘grote namen’ in het veld. Uiteraard is wel geprobeerd recht te doen aan de relevante problemen die in de wetenschapsﬁlosoﬁe doorgaans aan de orde zijn. Het tegendraadse,om niet te zeggen chaotische karakter van de discussie over de grondslagen van de geesteswetenschappen mocht uiteraard niet worden veronachtzaamd. Toch achtte ik het niet heilzaam de structuur van het betoog door deze discussies te laten bepalen. Daarom is er voor gekozen de zienswijzen die niet mochten worden overgeslagen, een plaats te geven in illustratieve kaders op verschillende plaatsen in de tekst.Bij de keuze van de voorbeelden van vakbeoefening heb ik mij laten leiden door de gedachte dat belangrijke en invloedrijke prestaties beter tot ondersteuning van het betoog kunnen dienen dan de curieuze mis- lukkingen of ‘losse ﬂodders’,maar ook illustraties uit die laatste categorie ontbreken niet geheel. Ook is gepoogd de wijze van werken in de letterenvakken zoveel mo- gelijk vanuit dezelfde gezichtspunten te beschrijven, in de veronderstel- ling dat contrasten tussen de vakken daardoor duidelijker tot uitdruk- king kunnen worden gebracht. Tenslotte is het niet zo dat in alle vakken dezelfde methoden gangbaar zijn. De gekozen doelstellingen brengen met zich mee dat, vergeleken met andere inleidingen in de wetenschaps- theorie,naar verhouding veel aandacht wordt besteed aan de problemen rond ‘interpretatie’, aan het verschijnsel coherentie als maat voor succes en aan de talige vorm van kennis.Hoofdstuk en paragraaf ...zijn be- werkingen van Pollmann ,resp..  Ten behoeve van het gebruik van dit boek in het onderwijs wordt in de loop van een website ingericht .Het ligt in de bedoeling daar een ar- senaal aan voorbeelden,een glossarium met hyperlinks,toetsen en quiz- zes, en interessante discussieplaatsen op het Internet te presenteren. Geïnteresseerden in het gebruik van deze extra-mogelijkheden wordt- verzocht contact op te nemen met de auteur Thijs.Pollmann@let.uu.nl Discussies met en adviezen en commentaar van mijn collega’s Truus van Bueren, Maarten van Buuren, Igor Douven, Rob van Gerwen, Lex Heerma van Voss, Ed Jonker, Gert-Onne van de Klashorst, Geert Koe- foed,Malcolm de Mowbray,Theo Verbeek en Sytze Wiersma hebben aan de totstandkoming en verbetering van dit boek bijgedragen.Gedachten- wisselingen met collega’s uit verschillende vakgebieden van de letteren- faculteit in Utrecht en met studenten Algemene Letteren hebben grote invloed gehad op de keuze van de stof, de voorbeelden en de presentatie. Ik ben allen daar zeer erkentelijk voor.Dank ben ik ook verschuldigd aan Lex Heerma van Voss voor de toestemming enkele fragmenten uit een syllabus in aangepaste vorm in dit boek te gebruiken.Uiteraard ben ik al- leen verantwoordelijk voor alle tekortkomingen die zijn overgebleven.Ik houd me aanbevolen voor op- en aanmerkingen over inhoud en vorm die aan verdere verbetering van de tekst kunnen bijdragen. Utrecht,januari   Inleiding In dit hoofdstuk komen twee onderwerpen aan de orde. Allereerst gaat de aandacht uit naar enkele facetten van de ontwikkeling van de weten- schappen. In het bijzonder zullen we daarbij letten op de positie van de humaniora, de vakken die we hier en elders ook als letteren, alfa-vakken of geesteswetenschappen zullen aanduiden. We zullen ook een poging doen de humaniora te karakteriseren. Daarbij doemt de vraag op of de verschillende wetenschappen kenmerken gemeenschappelijk hebben. Als een begin van een antwoord op die vraag maken we kennis met het vak dat zich bezighoudt met de theorie van de wetenschappen.Dat is het tweede onderwerp van dit hoofdstuk. In dat kader komen het doel en de theoretische uitgangspunten van dit boek aan de orde. Een stukje geschiedenis Rond het jaar ontstonden in Parijs, Oxford en Bologna de eerste universiteiten. Die universiteiten kenden vier faculteiten: drie voor de ‘hogere’ wetenschapsgebieden, de theologie, de medicijnen en de beide rechten, het wereldlijke en het kerkelijke; de vierde was de zgn. artes-fa- culteit,die soms ook ﬁlosoﬁsche faculteit werd genoemd. De artes – of vollediger de artes liberales – waren de vakken die al aan het begin van onze jaartelling de opleiding van de aanzienlijke Romei- nen uitmaakten. Het waren die vaardigheden of kundes die typerend waren voor vrije mensen, mensen dus die geen slavenwerk hoefden te doen. De artes worden in de Middeleeuwen op de Latijnse scholen on- derwezen, maar ook aan de universiteiten. Daar vormen ze de propedeu- se. De vakken waren onderverdeeld in het trivium (de drieweg) en het quadrivium (de vierweg). Tot het trivium behoorden de grammatica (Latijn, d.w.z. de taal en de letterkunde), de dialectica (de redeneer- kunst) en de retorica (de welsprekendheid). De muziek, de astronomie, de rekenkunde en de meetkunde vormden samen het quadrivium. De artes-faculteit verzorgde ook het onderwijs in de ﬁlosoﬁe, die als een soort bekroning van de artes-studie gold. Maar ook de ﬁlosoﬁe was een propedeutisch vak: een student studeerde af in de theologie,de rech- ten of de medicijnen.  . drie wetenschapsge- bieden… … en hun prope- deuse  Universiteiten in de Middeleeuwen waren in de eerste plaats onderwijs- instellingen.Alle colleges werden gegeven in het Latijn. De leerstof werd gevormd door gezaghebbende teksten. Dat waren voor het merendeel teksten die toen al meer dan duizend jaar oud waren. Het volgende geeft een indruk van de werken die behandeld werden. – voor de theologie bestudeerde men natuurlijk de Bijbel – in de Latijn- se vertaling van Hiëronymus – en daarnaast de werken van belangrij- ke vroegchristelijke schrijvers, de zgn. kerkvaders, zoals bijvoorbeeld Augustinus (-na Chr.); – voor de geneeskunde was er het via het Arabisch overgeleverde werk van de van origine Griekse,maar vooral in Rome werkzame arts Gale- nus (-ca.na Chr.); – voor het wereldlijke recht gebruikte men het werk uploads/Litterature/ t-pollman-de-letteren-als-we-tens-chap-pen.pdf