Remerciez-le!

Remerciez @Admin pour avoir partagé cet document gratuitement, de la manière la plus simple, en partageant sur les réseaux sociaux.

'N Etimologiese perspektief op betekenisverandering in die Afrikaanse leksikon.

'N Etimologiese perspektief op betekenisverandering in die Afrikaanse leksikon. (Research Articles). Abstract An etymological perspective upon semantic alter within the lexicon of Afrikaans This article deals with just about all the most important processes associated with semantic change that have took place Afrikaans: semantic broadening, narrowing, shift and also bifurcation. These kinds of processes usually are generally not essentially gradual. There are numerous cases involving radical adjust without intermediate stages. Attention can be paid out to other characteristics associated with semantic change such as irregularity, unpredictability as well as the spreading associated with semantic changes through the actual speech community. The Particular primary emphasis of the dialogue is in a number of different elements that are in cost of semantic change. An exemplified description emerges in the mechanisms by simply which usually semantic changes possess occurred thus way inside Afrikaans. Although the particular selection of semantic modifications in Afrikaans catches the particular attention, it's also noteworthy the alter has not been really extensive. Getting into consideration the actual geographical distance and in addition the diminishing ties between South Africa as well as the Netherlands, the particular similarity between Afrikaans and Dutch is remarkable. Opsomming 'n Etimologiese perspektief op betekenisverandering Within die Afrikaanse leksikon Hierdie artikel bied 'n oorsigtelike beskouing van die belangrikste tipes semantiese wysigings throughout die geskiedenis van die Afrikaanse leksikon, naamlik betekenisverruiming, -verenging en algehele betekenisverskuiwing. Die meeste betekenisveranderings het waarskynlik verskillende stadia deurloop en hoewel daar 'n wetmatigheid throughout die semantiese ontwikkeling te bespeur is, is daar ook uitsonderings wat betrekking het op onder andere onreelmatigheid, onvoorspelbaarheid en verspreiding oor die taalgemeenskap. Throughout die artikel term verder baie klem gele op verskillende faktore wat through semantiese veranderinge 'n rol speel. Verskeie taalinterne en -eksterne redes vir semantiese wysigings phrase aangetoon en met voorbeelde geillustreer. Dit is opvallend dat Afrikaans, ten spyte van die groot verskeidenheid semantiese veranderinge, nie thus drasties gewysig is dat dit 'n groot verwydering van Nederlands tot gevolg gehad het nie. Die taalooreenkomste tussen die twee tale will be nog merkwaardig groot as die geweldige geografiese afstand tussen die taalgebiede en die kwynende kontak tussen die sprekers inside ag geneem word. 1. Inleiding Die Afrikaanse woordeskat, waarvan waarskynlik soveel as 95% van die woorde van Nederlandse herkoms is, het oor die afgelope drie en 'n halwe eeu throughout die oordrag van geslag tot geslag enkele semantiese wysigings ondergaan (Raidt, 1989:89-102). Sommige veranderinge het op 'n idiosinkratiese wyse plaasgevind, maar ander veranderinge vertoon bepaalde reelmatighede, omdat die redes vir verandering associated with die proses van verandering by simply verskillende gevalle ooreenstem. Al will be die betekeniskomponent van 'n taal die komponent wat die meeste onderhewig will be aan veranderinge, kan veranderingsprosesse nie maklik waargeneem word terwyl dit aan die gang will be nie (vgl. byvoorbeeld McMahon, 1994:174 en Wardhaugh, 1998:188). Drie metodes waarvolgens betekenisveranderings nagespeur kan word, phrase deur Bloomfield (1979:425) aan die hand gedoen, naamlik: * Dat ou tekste bestudeer moet word, omdat enkele woorde daarvan soms sodanig in woordkombinasies en kontekstuele verband gebruik word, dat dit vandag as vreemd aangevoel word. * Dat vormverwante woorde van verwante tale semantiese vergelyk word, want dit kan daarop dui dat of een involving meer van die woorde in 'n stadium betekenisverandering ondergaan het. Die Afrikaanse, Nederlandse, Engelse en Duitse woord vir ken het byvoorbeeld naastenby dieselfde vorm, maar verskil semanties van die moderne Skandinawiese tale se ooreenstemmende woorde wat "wang" beteken. 'n Derde betekenis term geheg aan die verwante Sanskritwoord hanuh, naamlik "kakebeen". Dit is actually 'n aanduiding dat sommige regarding al die moderne Germaanse tale throughout hierdie geval betekenisverandering ondergaan het. * Die derde metode is minder betroubaar. Dit behels 'n teruggryp na die letterlike waardes van komposita soos "dophou" en afleidings soos "ontgeld" wat ondeursigtig geraak het omdat daar nie meer 'n semantiese verband raakgesien kan phrase tussen die huidige geheelbetekenisse en die komponentwaardes van die betrokke leksikale objects nie. In hierdie artikel sal voorts nie verdet uitgewei phrase oor die naspeurmetodes van betekenisverandering nie. Die bespreking sal hoofsaaklik gevoer phrase aan die hand van voorbeelde wat reeds in Afrikaanse bronne soos Van Wyk et al. (2002), Boshoff en Nienaber (1967), Van der Walt (1974) en Ponelis (1993:499-510) as gevalle van betekenisverandering geidentifiseer is. Die aandag sal hier toegespits word op die belangrikste tipes betekenisveranderinge throughout die Afrikaanse leksikon, asook die faktore wat 'n rol gespeel het inside hierdie proses. 2. Tipes semantiese wysigings Volgens Crowley (1992:148-149) kan vier hooftipes betekenisverandering within tale onderskei word, naamlik "broadening" (verruiming), "narrowing" (verenging), "shift" (verskuiwing) en "bifurcation" (splitsing) Hierdie vier tipes kan inside twee hoofkategoriee gerubriseer word, naamlik 1. betekenisverandering binne dieselfde begripsfeer (betekenisuitbreiding en betekenisverenging), en 2. betekenisoordrag van een begripsfeer na 'n ander (betekenisverskuiwing). Vervolgens word die aard van hierdie veranderinge throughout bree trekke bespreek. 2.1 Betekenisverandering binne dieselfde begripsfeer Betekenisverandering binne dieselfde begripsfeer, wat die prosesse betekenisuitbreiding en -verenging onderskeidelik behels, kan vanuit die perspektief van die Iogika verklaar word. Volgens De Vleeschauwer (1951:24-25) kan twee momente onderskei word throughout elke begrip, naamlik die inhoud en die omvang daarvan. Onder die inhoud van 'n begrip ressorteer al die objektiewe kenmerke wat inside die begrip onderskei kan word. Tot die inhoud van die begrip hond byvoorbeeld, behoort onder andere die volgende objektiewe kenmerke: "dier, substansie, vierpotige, behaarde vel", ensovoorts. Onder die omvang hoort dit waarop die begrip dui. in die geval van hond is actually dit al die diere waarop "hond" van toepassing gemaak kan word, byvoorbeeld boerboele, boksers, poedels, ensovoorts. Hierdie twee momente, inhoud en omvang, staan in 'n vaste verhouding tot mekaar, naamlik 'n verhouding van omgekeerde eweredigheid. Hoe kleiner die inhoud dus is, hoe groter is die omvang en omgekeerd. Dit term byvoorbeeld duidelik as die begrippe "dier" en "hond" achieved mekaar vergelyk word. "Dier" het baie minder en vaer kenmerke as "hond", omdat daar by die begrip "dier" nog 'n aantal nuwe, spesifiserende kenmerke regarding predikate gevoeg moet phrase om 'n hond te midde van die diere te kan onderskei. Aan die ander kant is die begrip dier op meer wesens toepaslik as die begrip hond. Die omvang van die begrip dier is actually dus groter (De Vleeschauwer, 1951:24-25). Met hierdie Iogiese begripsbeskouing as uitgangspunt word betekenisuitbreiding en -verenging voorts onder die Ioep geneem. 2.1.1 Betekenisultbreiding Met betekenisuitbreiding, -verbreding of -verruirning van woorde word bedoel dat een of meer betekenisonderskeidinge tot die woord toegevoeg phrase sodat die woord hierna 'n wyer toepassing as vantevore het. Die omvang van die begrip brei dus uit. Talle woorde het in Afrikaans op hierdie wyse van betekenis verander. As voorbeelcl word die substantief bok hier van nader bekyk. in Nederlands dui bok slegs op 'n manlike dier, wat throughout Afrikaans bekend staan as "bokram" (Boshoff & Nienaber, 1967:175) en het normaalweg betrekking op 'n soort werfdier wat inside grootte ooreenstem met 'n skaap. in Afrikaans het bok 'n baie wyer omvang as in Nederlands omdat dit gebruik term vir 'n wye verskeidenheid herkouende diere--onder andere vir wat in Nederlands "geiten" en "herten" genoem word. Die meeste gevalle van betekenisuitbreiding can be waarskynlik die resultaat van metaforiese toepassing. Dit geskied deurdat gemeenskaplike eienskappe through verskillende sake raakgesien term en die naam van die een saak ook van toepassing gemaak term op die ander. Hierdie vorm van betekenisuitbreiding het dikwels polisemie tot gevolg. 'n Voorbeeld hiervan can be muis, wat benewens die algemeen bekende betekenis van "knaagdier van die familie Muridae" (Odendal & Gouws, 2000:721) ook die betekenis bygekry het van "rekenaarapparaat wat met die hand beheer word om kommunikasie tussen die rekenaargebruiker en die rekenaar te bewerkstellig" (eie definisie). Inside hierdie geval is die betekenisuitbreiding geinspireer deur 'n vormooreenkoms tussen die betrokke sake. Verskynsels soos sinekdogee en metonimie vertroebel die opvatting van betekenisuitbreiding, maar kan wel throughout 'n sekere sin as sodanig beskou word. Through sinekdogeiese wysigings word 'n geheel byvoorbeeld aangedui deur die naam van 'n deel daarvan te gebruik, byvoorbeeld deur bakoor vir 'n "sekere soort jakkals" en sekelstert vir 'n "bobbejaan". Metonimiese wysigings, aan die ander kant, behels benoeming fulfilled benaminge van geassosieerde sake, byvoorbeeld ventertjie (vir 'n sleepwaentjie van Venter) en potjie, vir "potjiekosete" soos in: Ons het huile vir 'n potjie genooi. 2.1.2 Betekenisverenging Betekenisverenging, -inkrimping associated with -spesialisasie can be presies die teenoorgestelde van betekenisuitbreiding. Dit vind plaas sodra daar by die inhoud van 'n begrip een regarding 'n paar nuwe kenmerke gevoeg word. Dan phrase die omvang van daardie begrip vereng, sodat die woord se verwysingsveld krimp en betekenisspesialisasie plaasvind. Hierdie proses kan geillustreer phrase satisfied die woord leraar wat throughout Nederlands "onderwyser in die algemeen" beteken en betrekking kan he op 'n skoolonderwyser, 'n leermeester, 'n dosent en 'n predikant inside enige onderwysverband (Van Malssen et al., 1914:1027). In Afrikaans beteken leraar na betekenisspesialisasie slegs "predikant" associated with "dominee" (Odendal & Gouws, 2000: 649). Baie woorde soos leraar se betekenisverenging kan daaraan toegeskryf word dat huile selde throughout situasies gebruik will be waar hulle volle betekenisomvang van toepassing was. Gewoonlik kom die algehele omvang van 'n woord se betekenis ter sprake in definisies involving algemene stellings, soos: 'n uploads/Litterature/ x27-n-etimologiese-perspektief-op-betekenisverandering-in-die-afrikaanse-leksikon-research-articles.pdf